کشت و پرورش گیاه آنغوزه

آنقوزه یا آنغوزه گیاهی است علفی چند ساله، ریشهٔ آن کمی ضخیم و گوشتی، برگ‌های آن بسیار بریده و غباری، ساقه آن مجوف و گوشتی و بلندی آن تا ۲ متر می‌باشد. گل‌های آن به رنگ زرد و به گروه چتر مانند در انتهای ساقه ظاهر می‌شود. آنقوزه در چند سال اولیه سن خود ساقهٔ قابل رویتی ندارد و برگ‌های آن گسترده روی زمین است که در مراتع به نام «کماه» و «انگزاکماه» چوپانان می‌شناسند و مورد توجه و علاقهٔ گوسفندان است. دام را چاق می‌کند ولی گوشت گوسفند کمی بدبو می‌شود. میوهٔ آنقوزه دارای دو تخم به رنگ قهوه ایی تیره و سیاه، بیضی کمی پهن و بسیار بدبو می‌باشد. با تیغ زدن یا قطع ریشه یا قسمت پایین ساقه و یقهٔ گیاه در اواخر بهار، شیرهٔ بسیار متعفنی در طول تابستان خارج می‌شود که در مجاورت هوا به تدریج سفت می‌شود که همان آنغوزه است. آنقوزه در اراضی بائر و خشک و آهکی مناطق گرم آسیا می‌روید. بومی استپ‌های ایران و افغانستان است
آنغوزه شیره گیاهی است که از تیغ زدن ریشه یا پایین ساقه یا قطع ساقهٔ گیاهان مولد آنغوزه از ناحیهٔ یقه گیاه خارج می‌شود و در طول تابستان به دست می‌آید و به دو صورت در بازار عرضه می‌شود. یک نوع را که آنغوزه اشکی گویند بسیار تمیز؛ بدون خاک و خاشاک و مرغوب است رنگ خارجی آن زرد مایل به قرمز یا قهوه‌ای و صاف و شفاف است. از نظر ابعاد در حد فندق یا کمی بزرگتر یا کوچکتر یا در ابعاد نخود است رنگ مقطع آن سفید است که در مجاورت هوا به سرعت اکسیده شده و تیره می‌شود؛ و نوع دیگر که در بازار عرضه می‌شود توده‌ای گفته می‌شود که با بی دقتی جمع‌آوری شده و مخلوط با خاک و خاشاک و برگ است و نامرغوب می‌باشد طعم آنغوزه گس در بعضی گونه‌ها تلخ و بویی شبیه بوی سیر، متعفن و خیلی تند دارد.
این گیاه به خودی خود در شنزارها و جزایر رویش می کند و کشت و زراعت آن به قرن ۱۲ برمی گردد، این گیاه می تواند به طول ۶ تا ۱۰ متر رشد کند، برگ های آن شبیه سبزی جعفری است و تورمانند می باشد، گل این گیاه نیز شبیه خانواده سبزی جعفری می باشد.
روی شکوفه های زرد و سبز کمرنگ این گیاه چتر بزرگی قرار گرفته و میوه آن نیز بیضی شکل و صاف است، چند سال طول می کشد تا گل بدهد اما تک باره است، یعنی اینکه بعد از گل دادن می میرد، آنغوزه یک شیره گیاهی خشک شده است که از ریشه زنده و زیر زمین یا سطح بالای ریشه در نواع فرولا تراوش می کند که یک گیاه دائمی محسوب می شود .
طیف وسیعی از مصارف آنغوزه نشان می دهد که اغلب بوی نامطبوع و تند آن نوعی مشکل محسوب شده است، شاخ و برگ های آن را می توان مثل دیگر سبزی ها پخت و از طعم آن لذت برد، ریشه نشاسته ای آن را می توان در پخت حلیم یا فرنی استفاده کرد.
ظاهرا جوشاندن این گیاه بوی بد آن را از بین می برد و آن را لذیذ تر می کند، صمغ چسبنده آن به عنوان جایگزین سیر فروخته می شود، اگرچه مزه و بوی آن تندتر از سیر است و بسیاری از افراد آن را نمی پسندند، این گیاه به سس وستر نیز معروف است،هنوز هم در هند و افغانستان از گیاه در غذا برای طعم دهی و خواص آن برای سیستم گوارشی استفاده می شود.
ترکیبات آنغوزه
آنغوزه ۴۰ تا ۶۴% رزین دارد که رزین دارایasaresinotannols نوع A و B، فرولیک اسید، آبلی فرون و ۴ ترکیب ناشناخته دیگر می شود. رزین تازه ، سفید خاکستری است اما بعد از خشک شدن به رنگ کهربایی پررنگ در می آید.انغوزه از ۲۵% صمغ های درون زا و ۱۷-۱۰% اسانس شده است .

ظاهر شناسی گیاه آنغوزه

آنغوزه گیاهی است علفی، چند ساله، با برگ های مرکب و ریشه نسبتاً ضخیم و گوشتی که ارتفاع ساقه آن به بیش از یک متر میرسد. گلهای این گیاه به رنگ زرد و گلآزین آن به شکل چتر مرکب روی ساقه ظاهر می شود. این گیاه منوکارپیک در تقسیم بندی رانکیر جزء گیاهان همی کریپتوفیت بوده که در سال آخر عمر، تولید ساقه و گل نموده و پس از رسیدن بذر، سیکل حیات آن به اتمام می رسد.
میوه آنغوزه شیزوکارپ می باشد که پس از رسیدن، توسط زائده ای فنر مانند، به دو قسمت تقسیم میگردد. که به هر کدام مریکارپ گفته می شود. از ریشه و یقه گیاه آنغوزه به روش تیغزنی، در اواخر بهار، شیرهای با بوی نافذ خارج میشود که درمجاورت هوا به تدریج سفت شده و به آن شیره آنغوزه می گویند.

انواع انغوزه

دو نوع گیاه آنغوزه وجود دارد که یک نوع آن خوشبو و نوعی دیگر بد بو است که نوع بدبو در ایران پرورش می یابد و مصرف درمانی دارد.

انواع شیره آنغوزه

از تیغ زدن ریشه یا قسمت پایین ساقه یا قطع ساقهٔ گیاه مولد ماده ای به نام اولئوگم رزین مشهور به آنغوزه از گیاه خارج می‌شود و در طول تابستان به دست می‌آید. آنغوزه ابتدا شیری رنگ است و مزه ای تند و تلخ و نیز بوی بد و متعفنی دارد که تهوع آور است؛ به همین دلیل از قدیم به نام مدفوع شیطان معروف شده است.

شیره آنغوزه دو صورت در بازار عرضه می‌شود:

یک نوع را که آنغوزه اشکی گویند بسیار تمیز؛ بدون خاک و خاشاک و مرغوب است رنگ خارجی آن زرد مایل به قرمز یا قهوه‌ای و صاف و شفاف است. از نظر ابعاد در حد فندق یا کمی بزرگتر یا کوچکتر یا در ابعاد نخود است رنگ مقطع آن سفید است که در مجاورت هوا به سرعت اکسیده شده و تیره می‌شود.
نوع دیگر که در بازار عرضه می‌شود آنغوزه توده‌ای گفته می‌شود که با بی دقتی جمع‌آوری شده و مخلوط با خاک و خاشاک و برگ است و نامرغوب می‌باشد طعم آنغوزه گس در بعضی گونه‌ها تلخ و بویی شبیه بوی سیر، متعفن و خیلی تند دارد.
تنها راه تجدید حیات طبیعی گیاه آنغوزه از طریق تولید و پراکنش بذر است.
بهترین زمان کاشت آنغوزه اواسط آذر تا اواسط دی ماه می‌باشد.
خاکهای عمیق و غنی و همچنین مکانهای آفتابی برای کاشت آنغوزه مناسب است. به خاکهایی با بافتها و pHهای مختلف سازگار است ولی بهترین و بیشترین رشد را در خاکهایی عمیق و با زهکش مناسب دارد.
گیاه از نظر نیاز به اب کم توقع است تنها با ۰.۱ نیاز آبی جو و یا گندم میتوان از زراعت آن بهره برد
مقاومت در برابر سرما (دماهای زیر ۱۰-) و گرمای شدید و قابلیت ثمردهی بعداز یک دوره طولانی خشکسالی
قابلیت کشت تلفیقی از خصوصیات دیگر این کشت این است که میتوان انرا با زیره سیاه که گیاهی پایا است و یا قدومه شیرازی که گیاهی یکساله است به صرت تلفیقی کشت نمود و از هر دو کشت سود قابل توجهی به دست آورد.
به سبب اینکه شیره آنغوزه با انجام عملیاتی خاص از ریشه گیاه استحصال می شود، گیاه بعد از بهره برداری از بین می رود و به همین دلیل، همه ساله بهره برداران موظف هستند که در همان سطحی که شیره آنغوزه برداشت می کنند به همان میزان مبادرت به کاشت بذر کنند.

مواد مؤثره:

ماده مؤثره گیاه آنغوزه که در اصطلاح عموم به آن شیره آنغوزه گفته می شود، نوعی صمغ یا رزین می باشد که در سرتاسر لوله های آوندی گیاه، از ریشه تا انتهایی ترین نقطه ساقه جریان دارد. صمغ آنغوزه حاوی ۶۲ درصد رزین , ۲۵ درصد صمغ , ۳ تا ۷ درصد اسانس , ۱/۲۸ درصد اسید فرولیک آزاد و به مقدار بسیار جزئی، حاوی وانیلین می باشد.
تقریباّ تمام صمغ آنغوزه، دارای ترکیبات دی تری تترا سولفید مشتقات کومارین ، فئوتیدین ، کامولونفرول ، اپیسامارکاندین ، آمبلی پرنین و کانفرول می باشد. محققان در اسانس حاصل از شیرابه گیاه آنغوزه ، چندین ترکیب مختلف شناسایی کرده اند که مهمترین اجزای آن را میرسن، آلفا و بتا تشکیل میدهد.
شیره آنغوزه شامل انواع (اشکی دانه ای ) و (توده ای) می باشد. نوع دانه ای آن که بر اثر خراش حاصل از نیش حشرات یا از برخورد ذرات شن به ساقه گیاه، به دلیل وزش باد حاصل می شود به مقدار کم به بیرون از ساقه تراوش می گردد که پس از قرار گرفتن مقابل نور خورشید به تدریج سفت شده و رنگ آن به قرمز- قهوهای میگراید.
محصولی که بدین طریق از گیاه استحصال می گردد خالص ترین و با کیقیت ترین نوع صمغ بوده که به توده اشکی معروف است. نوع توده ای شیره گیاه آنغوزه بر اثر تیغزدن یقه گیاه، از محل زخم به دست می آید و رنگی متفاوت دارد. بسته به زمان تیغزنی، مقدار ناخالصی حاصل از خاک و خاشاک و نیز زمان برداشت بعد از تیغ زنی، رنگ آن نارنجی، قهوهای و یا خاکستری می باشد.
گیاه آنغوزه در طب سنتی، جهت بهبود بیماریهای گوارشی و نیز رفع یبوست در افراد مسن مورد استفاده قرار می گیرد. ماده مؤثره این گیاه ضد انگل بوده و در درمان آسم، صرع و آنفولانزا کاربرد دارد. اثرات دارویی و درمانی صمغ آنغوزه بسیار زیاد بوده و در منابع مختلف از آن به عنوان: آنتی اکسیدان و آنتی ویروس، ضد قارچ، ضد سرطان، ضد دیابت، ضد اسپاسم، کاهنده فشار خون یاد شده است.
امروزه داروهای مؤثری از مواد موجود در صمغ گیاه آنغوزه در کارخانجات داروسازی تولید و به بازار عرضه میگردد از جمله ؛ این داروها می توان به داروهای ضد نفخ، ضد انگل، درمان سرماخوردگی، درمان آسم و برونشیت، داروهای ضد حاملگی، ضد صرع، هضم کننده غذا و درمان کننده آنفولانزای مرغی اشاره نمود.

محصولات تولیدشده از کاشت آنغوزه

اگر شما یک هکتار زمین را آنغوزه بکارید می‌توانید ۴ محصول را تولید کنید:
۱- شیرابه آنغوزه: اصلی‌ترین و باارزش‌ترین محصول تولیدی شما شیره آنغوزه است که می‌تواند سودآوری بسیار خوبی را برای کشاورز فراهم کند.
۲- برگ آنغوزه: برگ گیاه آنغوزه که بعد از برداشت خشک می‌شود و می‌تواند به‌عنوان داروی ضدعفونی‌کننده دستگاه گوارش برای انسان و حیوان و همچنین طیور استفاده شود.
۳– برداشت آنغوزه: برداشت مخلوطی از شیرابه و لایه‌هایی از ساقه زیرزمینی که به آنغوزه معروف است و کشورهایی با جامعه گیاه‌خوار به‌عنوان ادویه ضد نفخ از مشتریان پروپاقرص آن هستند.
۴- برداشت بذر: حداقل استفاده از آن گسترش رویشگاه‌هاست.

خواص گیاه آنغوزه

درمان یبوست
حمله‌های هیستری
هضم غذا
خاصیت آنتی بیوتیکی
درمان عفونت‌های قارچی معده
درمان کزاز، یرقان
مسکن درد گوش
تقویت بینایی
خواص آنغوزه

آفت و بیماری آنغوزه

به خاطر بوی بد و تند این گیاهان هیچگونه آفت و بیماری در کشت آنغوزه مشاهده نشده است.

منشا و پراکندگی آنغوزه

این گیاه از مناطق مدیترانه ای و آسیای مرکزی نشات می گیرد، آنغوزه طعمی تلخ و زننده دارد و بوی نامطبوع آن نیز به دلیل وجود ترکیبات سولفوری آن می باشد.

مراحل کاشت و پرورش گیاه آنغوزه

۱) مرحله آماده کردن بستر:

هر چند کاشت بذر گیاه آنغوزه به صورت دیم، نیاز به بستر خاصی ندارد و حتی به صورت بذرپاشی دستی سبز میگردد؛ ولی برای بالا بردن شانس جوانه زنی، بهتر است آن را در داخل جوی های کوچک کشت نمود تا با جمع آوری آب باران و ذخیره رطوبت حاصل از بارش، به سبز شدن آن کمک گردد. به همین منظور، چنانچه هدف، تکثیر گیاه آنغوزه در شرایط مزرعه می باشد، بهتر است ابتدا زمین را با عملیات شخم سطحی از علفهای هرز پاک کرده و سپس، در جهت شیب اصلی زمین اقدام به تسطیح زمین کرد. یادآور میگردد در عملیات زراعی مناطق خشک که بارندگی آن کمتر از ۲۵۰ میلیمتر است نیاز به هیچگونه کود شیمیایی نبوده و بذر آنغوزه اغلب، در خاک های با حاصلخیزی کم به خوبی مستقر میگردد. پس از تمیز کر دن بستر کاشت از علفهای هرز، باید با ایجاد جویهای کوچک به عرض ۱۵ سانتیمتر و به عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر در جهت عمود بر شیب زمین، اقدام به احداث فارو کرد. معمولا فواصل فاروها از یکدیگر،یک متر می باشد تا بتوان با حرکت در بین ردیف های کاشت نهال ها را مدیریت نمود.

۲) مرحله کاشت

مطالعات مزرعه ای نشان میدهد، بهترین زمان کاشت گیاه آنغوزه اواسط آذر تا اواسط دی ماه میباشد. هر چند در برخی مناطق، عملیات کاشت، تا اول بهمن میتواند به تعویق افتد؛ ولی بهتر است کاشت بذر در دیماه انجام پذیرد تا در صورت حادث شدن بارندگی های پاییزه و زمستانه ، بذرهای کشت شده از رطوبت موجود در خاک بهره مند گردند.
در زراعت آنغوزه، معمولاً کاشت به صورت ردیفی و در داخل بستر فارو (جوی) صورت میگیرد. تحقیقات نشان داده است که افزایش فاصله کاشت بیش از ۵۰ سانتیمتر تأثیری بر مقدار صمغ موجود در ریشه گیاه آنغوزه نداشته؛ ولی بر سطح تاج پوشش گیاه تأثیر مثبت دارد. برای داشتن یک کاشت اقتصادی، معمولاً فواصل کاشت بذر، در طول ردیف های کاشت، بهتر است از ۵۰ سانتیمتر کمتر نباشد و همچنین، فاصله بین ردیف های کاشت نباید از یک متر بیشتر باشد.
معمولاً عمق کاشت بذر آنغوزه بسته به بافت خاک بین سه تا پنج سانتیمتر متغیر میباشد. هر چه بافت خاک سنگین تر باشد عمق کاشت کمتر و هرچه بافت خاک سبکتر باشد عمق خاک بیشتر در نظر گرفته میشود. همچنین برای افزایش شانس جوانه زنی در هر چاله حدقل سه تا پنج، بذر کشت می گردد که پس از ظهور جوانه ها اقدام به تُنک کردن آن ها می گردد. عملیات کاشت میتواند به صورت دستی یا با ماشین بذرکار انجام گیرد.

۳) مرحله داشت

گیاه آنغوزه بسته به شرایط اقلیمی ۱۰ تا ۱۲ سال زمان میبرد تا به بذر بنشیند. از آنجایی که ریشه این گیاه باریک و مستقیم می باشد؛ از این رو بر خلاف گیاه کندل که ریشه آن طی سه سال پس از کاشت بذر، آماده بهره برداری میگردد، حداقل به پنج سال زمان نیاز دارد تا ریشه آن ضخیم شده و آماده تیغزنی گردد. در همین خصوص بهتر است طی سه سال اول بعد از کاشت در اواخر ماه های فروردین، ار دیبهشت و خرداد اقدام به حذف علف های هرز به روش مکانیکی کرد و توسط نیروی کارگری علف هرز داخل شیارهای کاشت و بین ردیف های کاشت را جهت جلوگیری از بروز رقابت حذف کرد. همچنین ترمیم مسیر جوی های کاشت جهت ذخیره بهتر نزولات آسمانی برای رشد بهتر آنغوزه مؤثر می باشد. نکته دیگری که باید در نظر گرفته شود ، عدم جمع آوری برگهای خشک شده گیاه آنغوزه در پایان سال زراعی میباشد؛ زیرا به جا گذاشتن بقایای گیاهی موجب افزایش ماده آلی خاک و نیز جلوگیری از فرسایش بادی و آبی مزرعه شده و به حفظ رطوبت خاک کمک میکند.

۴) مرحله برداشت گیاه آنغوزه

برداشت آنغوزه معمولاً پنج سال بعد از کاشت انجام میگیرد. هرچه سن گیاه از پنج سال بیشتر باشد به دلیل قطور شدن ریشه گیاه صمغ بیشتری به دست خواهد شد. برای برداشت صمغ، ابتدا باید اجازه داد تا کلیه مواد مؤثره موجود در برگهای گیاه وارد ریشه شود که معمولاً، عمل، در پایان فصل رشد که زمان آن بسته به شرایط اقلیمی منطقه کاشت متفاوت می باشد رخ میدهد. بهترین نشانه برای شناخت انتقال صمغ از برگها به ریشه، خشک شدن کامل برگهای قاعدهای گیاه می باشد که نشانه آن، انفصال دمبرگ از منطقه یقه (محل اتصال دمبرگ به بخش فوقانی ریشه) می باشد . هر چند در اقالیم مختلف ایران، زمان خشک شدن برگها یکسان نمی باشد؛ ولی معمولا خشک شدن برگها از اواسط اردیبهشت به تدریج شروع شده و در اغلب مناطق تا پایان خرداد، کل برگهای گیاه خشک می شود.
پس از خشک شدن برگها مرحله تیغ زنی و استحصال صمغ به روش تیغ زنی از ریشه گیاه آنغوزه آغاز میگردد. روش تیغ زنی بسیار مهم بوده و چنانچه نکات فنی در آن رعایت نشود منجر به مرگ گیاه میگردد. در همین خصوص، میتوان به برش عرضی ریشه اشاره کرد که اغلب در مراتعی که رویشگاه طبیعی این گیاه بوده، اجرا می شود. در روش عرضی که توسط افراد سودجو و ناآگاه، صورت میگیرد، پس از کنار زدن خاک اطراف ریشه، با قطع بخش فوقانی ریشه به ضخامت ۱ تا ۲ سانتیمتر، جوانه رویشی انتهای یقه قطع شده و همگام با برداشت صمغ، گیاه میمیرد. این روش، به (کف بری ریشه) نیز معروف است.
در روش صحیح استحصال شیره آنغوزه که به روش طولی معروف است، ابتدا، خاک بخشی از اطراف ریشه آنغوزه که معمولاً پشت به آفتاب است، به عمق ۱۵ و به عرض ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر برداشت میگردد تا ریشه گیاه نمایان شود. پس از نمایان شدن ریشه، به کمک چاقوی مخصوص برشی دایره ای شکل به قطر سه تا پنج سانتیمتر و به ضخامت ۳ میلیمتر، پایین تر از یقه گیاه بر روی سطح طولی ریشه ایجاد میگردد و در زیر قسمت برش، سنگ تخت و کوچکی قرار میدهیم تا در صورت انتشار صمغ به پایین ریشه، شیره گیاه آنغوزه با خاک تماس پیدا نکند.
همچنین، برای کمک به سفت شدن شیره گیاه و جلوگیری از آلوده شدن شیره آن به خاک و خاشاک ناشی از وزش باد و گرد و خاک، به کمک شاخ و برگ خود گیاه، سایبانی بر روی ریشه احداث می گردد که به اتاقک ریشه معروف است. (هر چقدر صمغ برداشت شده خاک و خاشاک کمتری داشته باشد، شیره گیاه آنغوزه از کیفیت بالاتر و قیمت بیشتری برخوردار می باشد). پس از تیغزنی بوته ها، حداقل ۲ روز باید صبر کرد تا از محل ضخم، صمغ به بیرون از ریشه تراوش نماید. سپس در روز سوم اقدام به جمع آوری صمغ می گردد. همچنین پس از جمع آوری صمغ سفت شده که توسط چاقو انجام میگیرد، ریشه گیاه، مجددا برای بار دوم مورد تیغ زنی قرار گرفته و همانند بار اول لایه ای به ضخامت ۱ تا ۲ میلی متر و به طول ۳ تا ۵ سانتی متر به شکل دایره به صورت طولی، از گوشت ریشه برداشت می گردد. پس از گذشت ۲ روز، برای بار دوم، میتوان اقدام به جمع آوری صمغ آنغوزه کرد.معمولا عملیات تیغزنی تا سه مرتبه یا بیشتر میتواند انجام پذیرد؛ ولی بهتر است از سه مرتبه بیشتر نباشد. در پایان مرحله تیغزنی بعد از آخرین مرحله برداشت، لازم است خاک ریشه گیاه را به جای اول برگرداند تا ریشه گیاه مورد حمله آفات نباتی و قارچ ها قرار نگرفته و پلاسیده نشود.
با استحصال صمغ از بوته های پنج ساله گیاه آنغوزه، باید به مدت ۲ سال صبر کرد تا بوته ها مجددا آماده تیغ زنی شوند. به عبارت دیگر مرحله دوم تیغ زنی در سال هفتم رشد بوته اتفاق می افتد؛ ولی در این مرحله باید برداشت صمغ از سمت شرقی بوته انجام پذیرد و مراحل برداشت به همان روشی که شرح داده شد انجام گیرد.
پس از آخرین مرحله برداشت صمغ، چنانچه هدف حفظ بوته های گیاه آنغوزه و برداشت بذر باشد، باید تا زمان به گل رفتن بوته ها صبر کرد؛ ولی چنانچه هدف، برداشت صمغ باشد، می توان عملیات تیغ زنی را به کرات تا نقطه اقتصادی (با توجه به مقدار صمغ قابل استحصال و هزینه های کارگری) ادامه داد و پس از آن می توان زمین را شخم زده و آن را برای کاشت مجدد آماده کرد. مراحل کاشت همانند آنجه قبلاً شرح داده شد می باشد ؛ ولی این بار بهتر است کاشت بذر بین ردیف های گیاهان قبلی انجام پذیرد تا تناوب زراعی رعایت شده و محصول بهتری برداشت کنیم.

جهت بهره برداری پایدار از محصولات گیاه آنغوزه موارد زیر را باید مدنظر قرار داد :

– سن تیغ زنی بوته ها نباید کمتر از پنج سال باشد.
– تیغ زنی نباید به صورت برش عرضی که باعث قطع جوانه رویشی گیاه می شود انجام گیرد.
– پس از برداشت صمغ، باید خاک اطراف ریشه به محل اولیه برگردانده شود.
– به کارگران آموزش صحیح برداشت صمغ داده شود.
– از هرگونه عملیات سم پاشی و کوددهی به گیاه خودداری گردد.
– از ورود دام به مزرعه جهت چرای بقایای گیاهی جلوگیری شود.
به ازای هر بوته گیاه آنغوزه بسته به سن بوته، نوع برش ریشه و تعداد دفعات تیغ زنی ریشه، مقدار محصول قابل استحصال متغیر می باشد. در روشی که شرح آن گذشت به طور متوسط طی سه مرحله تیغ زنی حداقل ۲۰ گرم صمغ به دست خواهد آمد. چنانچه گفته شد به دلیل اینکه هر بوته آنغوزه در طول عمر خود ۲ مرتبه برداشت می شود (سن ۵ و ۷ سال)؛ از این رو مجموعاً از هر بوته ۴۰ گرم صمغ به دست می آید.

زمان برداشت آنغوزه:

درست قبل از گل دادن در ماه فروردین و اسفند آن را برداشت می کنند.
هنگامی که برگ ها زرد شد و برگ ها و ساقه ها شکسته نشد، آنها را به هم می پیچانیم و یک سنگ روی بوته ها می گذاریم .
یک هفته بعد ، شیرابه ی داخل برگ ها به ریشه برمی گردد .در این هنگام ساقه از طوقه جدا شده و برجستگی کلاهک شکلی بر روی طوقه ظاهر می شود.
خاک دور کلاهک را خالی می کنیم و روی آن مقداری خاک نرم می ریزیم .
دوباره برگ های خشک شده را روی کلاهک می گذاریم تا سایه بانی برای کلاهک در زیر نور آفتاب شود.
خاک روی کلاهک را ۷ تا ۱۰ روز بعد، کنار می زنیم و شروع به تیغ زدن می کنیم.
به اندازه ضخامت یک برگه کاغذ برش ها را می زنیم.
سایه بان را بر روی کلاهک قرار می دهیم.
۴ روز بعد شیرابه خارج شده از محل برش را برداشت کرده و دوباره برش می زنیم.
این کار را چند بار به فواصل ۴ روز یکبار تکرار کنید.
برداشت شیره انغوزه در سن ۵ تا ۷ سالگی گیاه و قبل از موعد گلدهی و بذرافشانی آن صورت می گیرد.

وضعیت بازار آنغوزه

شیره تولیدی گیاه آنغوزه دارای خواص دارویی بسیاری است و بخش اعظم شیره تولید شده به کشورهایی نظیر هند، کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی کشورهای اروپایی صادر می شود و به همین دلیل این گیاه ارزآوری بالایی برای کشور دارد.
کاشت آنغوزه علاوه بر مصرف دارویی و درمانی به حفاظت از مراتع و افزایش تولید و اشتغالزایی نیز کمک شایانی میکند.
گیاه دارویی آنغوزه از گیاهان حفاظت شده و ارز آور است که کاشت، داشت و برداشت آن با مجوز رسمی انجام می شود.
در سالیان اخیر به دلیل سود قابل ملاحظه حاصل از فروش صمغ، برداشت این گیاه از طبیعت به شدت افزایش یافته و نسل آن در معرض انقراض قرار گرفته است. بنابراین، از آنجایی که صمغ آنغوزه کاربرد زیادی در صنعت و پزشکی نوین دارد؛ از این رو پرورش و کاشت آنغوزه به صورت زراعی به توسعه صنعت گیاهان دارویی در ایران کمک میکند.

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح کاشت و پرورش گیاه آنغوزه

مساحت کشت : ۱۰۰۰۰ مترمربع
نرخ برابری دلار : ۱۶۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۱۰۰۰۰ مترمربع
میزان تولید سالیانه : ۱۲۰۰ کیلوگرم
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۵ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : —- میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۸ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: