طرح پرورش مارچوبه

مارچوبه گیاهی علفی و چندساله با نام علمی ” Asparagus officinalis ” است که جزو سبزیجات محسوب می گردد. این گیاه قبلاً همانند گیاهانی چون : سوسن، موسیر، پیاز، سیر و برخی دیگر از “پیاز مانندها” در زُمرۀ خانواده “نرگسیان” قرار داشت ولیکن امروزه گیاهان “پیاز مانند” نظیر نرگس و زنبق را در خانواده “آماریلیداسه” و “مارچوبه” را در خانواده مجزای “آسپاراگاسه” قرار داده اند.

تاریخچه کاشت گیاه مارچوبه

مارچوبه گیاهی چندساله است که گاها بیش از ۵۰ سال دوام می یابد. گیاه مارچوبه بومی سواحل غربی اروپا ( اسپانیا، ایرلند، آلمان، بریتانیا، روسیه )، خاور میانه و آسیای صغیر است و تا امروز نیز به حالت وحشی در اراضی شور مناطق مذکور می روید. تخمین زده می شود که سابقه کاشت گیاه مارچوبه به بیش از ۲ هزار سال برسد. مارچوبه با اهداف غذائی توسط رومیان و یونانی های قدیم نیز پرورش می یافت.

ترکیبات شیمیایی مارچوبه

در حدود ۹۳ درصد ساختار نوساقه های مارچوبه را آب تشکیل می دهد. مارچوبه سرشار از ویتامین های A و C است. نوساقه های مارچوبه حاوی مقادیر قابل ملاحظه ای از عنصر پتاسیم همراه با مقادیر کمتری از عناصر آهن، سدیم است. نوساقه های مارچوبه انرژی کمی در بدن تولید می کنند بطوریکه ۴ – ۳ عدد از آنها فقط ۱۰ کالری انرژی آزاد می سازند.

کشت و پرورش مارچوبه

مارچوبه گیاهی است چندساله، دو پایه و علفی با نام علمی aspsragus officinalist از خانواده لاله (liliaceae). مارچوبه دارای دو نوع ساقه است. اول ساقه هوایی نازک به رنگ سبز که پس از برداشت ساقه های جوان به وجود می آید و ارتفاع آن گاهی اوقات به ۵ متر نیز می رسد. دیگری ساقه های جوان است که قسمت های قابل استفاده مارچوبه را تشکیل می دهد. طول این ساقه ها بین ۵ الی ۲۵ سانتی متر متغیر است. این ساقه ها از روی ریزوم ظاهر می شوند و پس از خارج شدن از خاک باید قطع گردند. مارچوبه در بسیاری از نقاط کشورمان از جمله استان های (اصفهان، آذربایجان غربی و شرقی، مرکزی، فارس، کرمانشاه، دامنه رشته کوه های البرز) کشت و پرورش می یابد.

مارچوبه دارای ترکیباتی چون آسپاراژین، اینوزیت، آسپاراگوز، تاننو اسید سوکسینیک می باشد.

آماده سازی خاک برای کشت مارچوبه

مارچوبه بهترین محصول را در خاک عمیق، حاصلخیز، خنک، آفتابگیر، قوی و با زه کشی خوب می دهد. مارچوبه در خاک های مختلف که از حیث مواد آلی غنی باشند رشد می کند و محصول می دهد ولی به طور اختصاص خاک های شتی و شنی لومی و لومی سیلتی که با مواد آلی و هوموس تقویت شوند بسیار مناسب هستند. مارچوبه درخاک های اسیدی نمی تواند رشد کند مگر آن که خاک ها به وسیله آهک اصلاح شوند.

در خاک هایی که کمی قلیایی باشند کشت با موفقیت انجام می شود و محصول می دهد. مارچوبه یک سبزی چندساله است و می تواند ۱۰ تا ۲۰ سال در زمین باقی بماند، لذا در تهیه زمین باید دقت کافی مبذول گردد.

بخصوص چنانچه هدف آن باشد که این گیاه به وسیله بذر تکثیر شود، باید زمین صاف، نرم بدون کلوخ و کاه باشد، شخم عمیق زده شود و بعد از آن کلوخ ها به وسیله دیسک یا دندانه نرم شوند و زمین تسطیح گردد. مارچوبه به هوموس و مواد آلی زیاد نیاز دارد و نسبت به کودهای حیوانی واکنش مثبت نشان می دهد، لذا قبل از کاشت مارچوبه می توان کودهای حیوانی را به زمین داد. مقدار کودهای شیمیایی نیز با توجه به مقدار مواد غذایی موجود در خاک حدود ۲۰۰ کیلوگرم ازت، ۸۰ کیلوگرم P۲۰۵، ۳۰۰ کیلوگرم K۲O برای هر هکتار در نظر گرفته می شود. کود ازته را به مقدار ۵۰ درصد در هنگام احداث پشته ها (حدود ۱۰ روز قبل از پایان برداشت محصول) و ۵۰ درصد بقیه را در تابستان به زمین می دهند. کودهای فسفاته پتاسه قبل از احداث پشته ها استفاده می شوند.

تاریخ و فواصل کاشت

موقع انتقال نشاء اوایل بهار می باشد. عمق شیار در خزانه ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر و فاصله دو شیار ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر می باشد. در زمین اصلی بوته ها به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر در ردیف هایی بین ۹۰ تا ۱۵۰ سانتی متر از یکدیگر کاشته می شوند.

واریته های مارچوبه

تاکنون واریته های نسبتا کمی برای کاشت گیاه مارچوبه در دسترس قرار گرفته اند. امروزه نژادهای مختلفی از ” Mary Washington ” بطور وسیع کشت می گردند درحالیکه واریته های هیبرید نظیر: ” U.C.157F1 ” و ” U.c.157.F2 ” نیز به خوبی با شرایط محیطی گوناگون از جمله “اوکلاهما” سازگاری یافته اند. واریته های هیبرید “تماما نر” که توسط دانشگاه Rutgers آزمایش گردیده اند، برای شرایط “اوکلاهما” و “بیکسبی” مطلوب بوده اند.

این واریته ها شامل ارقامی چون : ” Gersey Gem ” ، ” Greenwich ” ، ” Jersey Giant ” و ” Jersey Queen ” می باشند. واریته های مزبور از ۵۰ – ۲۰ درصد افزایش عملکرد برخوردارند. آنها برای شرایط اقلیمی گرمتر ( ۲۷ درجه سانتیگراد ) سازگارترند. آنها نوساقه های نرم تر و کوتاهتری ( ۱۵ سانتیمتر ) تولید می کنند. برداشت واریته های هیبرید در ۳ هفته پایانی ماه مه انجام می پذیرد.

برداشت نوساقه های بیش از ۲۰ سانتیمتری این واریته ها مقبول نخواهد بود. ارقام وحشی مارچوبه با نام علمی ” Asparagus prostrates ” و طول ۷۰ – ۳۰ سانتیمتر به حالت خوابیده رشد می کنند. اینگونه ارقام را در آفریقای جنوبی با نام ” Katbos ” می شناسند.

موارد درمانی گیاه مارچوبه

زنبور گزیدگی
استسقاء یا آب آوردگی بدن
نارسائی های قلبی
دندان درد

مصارف خوراکی مارچوبه

ساقه های نابالغ مارچوبه موسوم به “اسپیر” را به روش های مختلف مصرف می کنند. در فرآیند کاشت گیاه مارچوبه باید دقت داشت که “اسپیرها” در ابتدای بهار نسبتا ضخیم و آبدار هستند اما با گرم شدن هوا به حالت نازک و سفت در می آیند.

بازار صادرات مارچوبه

مارچوبه به عنوان یک محصول صادراتی و یکی از پر درآمدترین محصولات در مقایسه با سایر سبزیجات است کشورهای امریکا، فرانسه، اسپانیا و ژاپن به ترتیب با ۱۱۴۰۰۰، ۱۷۰۰۰، ۱۳۰۰۰، ۱۱۰۰۰ هکتار مهمترین تولید کننده های مارچوبه در دنیا هستند،. درایران کشت مارچوبه بر اساس روشهای توصیه شده در سایر کشور ها بوده و این امربدون در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی، وضعیت بافت و دیگرخصوصیات خاک می باشد، به دلیل نیمه سنگین بودن خاک خوزستان ونیز پایین بودن میزان مواد آلی و هموس در خاک، استفاده از کود دامی در عملکرد تاثیر گذارمی باشد اما تاثیر میزانهای مختلف کود دامی مشخصنمی باشد . همچنین به دلیل فعالیت ریزوم های گیاه مارچوبه در عمق ده سانتیمتری خاک، تعیین عمق کشت تاج های گیاه مهم می باشد.

تولید جهانی مارچوبه

کشور چین بزرگترین تولید کننده جهانی محصول مارچوبه در سال ۲۰۱۳ میلادی با ۷ میلیون تن بوده است و کشورهای پرو با ۳۸۴ هزار تن و مکزیک با ۱۲۷ هزار تن در مراتب بعدی قرار داشته اند. بیشترین میزان کاشت گیاه مارچوبه ایالات متحده آمریکا در ایالت های کالیفرنیا، میشیگان و واشنگتن حاصل می آید. تولید سالیانه مارچوبه در آلمان حدود ۵۷ هزار تن است که ۶۱ درصد تقاضای مصارف داخلی آن را برآورده می سازد.

امروزه کاشت گیاه مارچوبه در زیر تونل های پلاستیکی موجب افزایش دوره برداشت و عرضه سالانه آن شده است. دوره برداشت مارچوبه در بریتانیا تحت شرایط تونل های پلاستیک از فوریه تا نوامبر یعنی حدوداً ۱۰ ماه از سال می باشد. بیشترین وارد کنندگان جهانی محصول مارچوبه در سال ۲۰۱۳ میلادی را : ایالات متحده آمریکا ( ۱۸۲ هزار تن )، اتحادیه اروپا ( ۹۵ هزار تن ) و کانادا ( ۲۱ هزار تن ) تشکیل می داده اند.

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح پرورش مارچوبه

ظرفیت تولید سالیانه : ۲ تن در سال
نرخ برابری دلار : ۱۶۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۵۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : —- مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۴۵ میلیون تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : —- میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۷ درصد