طرح فرآوری و تولید چرم طبیعی

با توجه به شواهد و مدارک موجود، به پیشینه ارزشمندی از استفاده پوست و چرم در ایران پی می بریم. از زمان قدیم کم تا بیش چرم در بخش ها و استان های کشور ایران استفاده شده و در میان مردم شناخته شده بود. استفاده اولیه از پوست برای پوشش و بعدها به عنوان ابزار جنگی آنان را تشویق به استفاده پیشرفته تر و بهینه تر از پوست کرد. از گذشته تاکنون تولید انواع چرم های طبیعی در کشور انجام می شده و این صنعت دارای قدمت زیادی می باشد. اولین کارخانه های صنعتی دباغی و تولید انواع چرم طبیعی در استان های تبریز، مشهد و اصفهان تأسیس شد.در دوره های مختلفی از تاریخ تجارت مانند حمله مغول، تیموری، صفویان و … تجارت چرم و پوست رونق زیادی پیدا کرده است. در دوره قاجار انواع چرم به مقدار زیاد در شهر های ایران تولید می‌شد. یکی از اقدامات مهم در آن دوران ارسال پوست به نمایشگاه لندن توسط امیر کبیر بود.اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال ۱۳۱۲ در همدان و دومین کارخانه در سال ۱۳۱۴ در تبریز تآسیس شد. ﺗﻌﺪﺍﺩﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎﻱ چرﻡﺳﺎﺯﻱﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺭﺳﻤﻲ ﺩﺭ ﻛﺸــﻮﺭ ﻓﻌﺎﻟﻨﺪ ﺣﺪﻭﺩ ۳۵۰ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺳﺖ ﻭﻋﻤﺪﺗﺎ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻭﺭﺍﻣﻴﻦ، ﻣﺸﻬﺪ، ﺗﺒﺮﻳﺰ، ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺮﻛﺰﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ این صنعت ﺩﺭ ﭼﺮﻣﺸﻬﺮ ﻭﺭﺍﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ. چرمسازی یک صنعت تبدیلی است که به واسطه‌ این صنعت، ضایعات کشتارگاه‌ها تبدیل به کالای با ارزش می‌شود و با ورود کارشناسان به این عرصه، از حالت سنتی وارد مرحله‌ صنعتی شده است. ایران یکی از کشورهایی است که از دیر‌باز در این صنعت فعالیـــت‌های چشــمگیری داشته است، اما متاسفانه با بررسی این سیر متوجه نزول این صنعت در دهه‌های اخیر می شویم به‌گونه‌ای که به نظر سرمایه‌گذاری در این صنعت چندان مناسب نمی‌نماید.

استان های فعال در کشور در حوزه تولید چرم طبیعی

میزان فعالیت استان های کشور در دو موضوع بالا با هم متفاوت است. برای مثال در بخش اول شهر همدان بسیار فعال است، اما در بخش دوم فعالیت زیادی ندارد. از جمله استان های فعال ایران در چرم سازی می توان به تهران، آذربایجان شرقی، خراسان، همدان، البرز، اصفهان و … کرد. این استان ها از تولیدکنندگان عمده متریال چرم یا همان چرم نهایی پرداخته شده کشور هستند. در ادامه به معرفی پتانسیل های هر کدام از این استان ها در حوزه صنایع چرمی پرداخته شده است.

۱- چرم همدان

همدانی ها از نظر ساخت و پرداخت پوست حیوانات اهلی از جمله گاو و گوسفند و ساخت اجناس تجملی شهرت خاصی دارند. همدان به واسطه تخصص در پرداخت پوست و تولید چرم به شهر دباغ خانه ها نیز معروف است. همدان در تولید چرم سنتی و مرغوب‌ترین چرم گاوی زبانزد است. از جمله کالاهای بازرگانی همدان شامل اجناس چرمی است که این شهر را به انبار ایران تبدیل کرده است. ویلیام جکسن، مستشرق آمریکایی در سال ۱۲۸۱ خورشیدی، همدان را به معروفیت در صنعت چرم معرفی کرد.
تولید چرم همدان، بیشتر در ناحیه صنعتی ویان قرار گرفته و میزان ۳% از چرم ایران را تامین می نماید. در گذشته‌های نه‌چندان دور استان همدان به لحاظ بهره‌مندی از مراکز دام‌پروری در زمینه تولید مصنوعات چرمی به‌خصوص مصنوعاتی از نوع چرم گاوی از شهرت خاصی برخوردار بوده است. چرم تولیدی در همدان به علت کیفیت و کمیت خاص آن از مشهورترین چرم‌های تولیدی کشور بوده و آوازه کیفیت آن به دیگر کشورها نیز ‌رسیده است.
همدان به ویژه در بحث دباغی پوست حیوانات و تبدیل آن به چرم قابل استفاده در محصول بسیار شناخته شده است. «دباغی» هنر تبدیل کردن پوست فسادپذیر به ماده ایی طبیعی، زیبا و پایدار است. امروزه در تمامی وسایل زندگی مردم دنیا وجودش و حضورش غیر قابل اجتناب است. به همین دلیل هنر چرم سازی به ویژه در مرحله دباغی از هنرهای سخت و طاقت فرساست و بیشتر مواقع مردان در آن دخیل هستند.
فعالیت نزدیک به هزار واحد در زمینه چرم در همدان موید اهمیت این شهر در صنعت چرم است. محله‌های دیزج، حصار، بازار اکباتان و سرای گلشن تعدادی کارگاه و تولیدی مشغول به فعالیت هستند که مرکز چرم همدان به “موتابخانه” شهرت یافته و هنوز هم به قوت خود پابرجاست. راسته موتاب خانه همدان جایی است که امروزه خوشه چرم همدان در آن واقع شده است. کیف، کفش، کمربند و ابزار و یراق چرمی احشامی چون اسب از ورودی برخی مغازه‌ها آویزان شده‌اند. این خیابان ذهن را به روزگاری می برد که از ابتدا تا انتهای این راسته را چرم‌دوزها تشکیل می‌دادند. البته در زمینه تامین چرم خام بیشتر کارخانه چرم همدان شهرت یافته است:
کارخانه چرم همدان: ارباب اردشیر یگانگی، بنیانگذار نخستین کارخانه مدرن چرم سازی در همدان می باشد. وی در سال ۱۳۱۱ به کمک یکی از دوستانش(شهریار فروردین) شروع به یادگیری چرم سازی کرد. نخستین کارخانه ماشینی و مدرن چرم سازی در منوچهری همدان توسط یگانگی تأسیس شد و توسط خود وی مدیریت شد. کارخانه چرم ارباب اردشیر نخستین کارخانه ای بود که از لحاظ شیوه کار، مدیریت منابع انسانی و دستمزد، امکانات بهداشتی و رفاهی در حوزه چرم فعالیت می کرد. اما این مجموعه در حال حاضر وابسته به دانشگاه بوعلی سینا بوده و به محل موزه تاریخ طبیعی همدان تبدیل شده است.
کارخانه قدیم چرم همدان: یک دیگر از کارخانه های قدیمی صنعت چرم مربوط به تقی شهباز (چرم همدان) است که از نخستین بنیانگذاران چرم سالامبور محسوب می شوند. در گذشته با وجود مشکلات فراوان در تهیه و ساخت چرم و اشیای چرمی، چرم همدان از رونق بسیار و شهرت جهانی برخوردار بوده‌است.

۲-چرم تبریز

تبریز به‌عنوان پایتخت چرم و کفش کشور، قطب تولید این کالا در سطح کشور بوده است. تولید چرم خام آذربایجان شرقی، بیشتر در چرمشهر مایان متمرکز بوده و قریب به ۳۴% از چرم ایران را تامین می نماید. در سال ۱۳۰۸ اولین کارخانه چرم سازی در تبریز احداث شد و کمتر از ۳۰ سال تعداد کارخانه های فعال در صنعت چرم در تبریز به ۲۲ عدد رسید. کارخانه چرم سازی خسروی در سال ۱۳۱۰ توسط صدیقیانی در تبریز، جز اولین کارخانه های صنعت چرم بود که شروع به کار کرد. بعد از شروع کار اولین کارخانه سرعت پیدایش کارخانه های چرم سازی رشد و پیشرفت قابل توجهی را تجربه کرد.
از سال ۱۳۶۲ در اطراف شهرهایی که از قدیم در تولید چرم فعال بودند مانند: تهران، تبریز، مشهد و برخی شهرهای دیگر، شهرک ‌های صنعتی و تخصصی این کالا نیز راه‌اندازی شد و هم چنین در حال توسعه هستند. نام “چرم شهر” برگرفته از نام‌‌گذاری این شهرک ‌های صنعتی است.
شاردن، جواهرفروش و جهانگرد فرانسوی معتقد است واژه شاگرن فرانسوی به معنی پوست خالدار مقتبس از کلمه ساغری، چرم ایرانی است. این نوع چرم در دوره صفوی در تبریز تولید و بیشتر کاربرد آن در تولید چکمه و کفش بوده است. در این دوران علاوه بر چرم همدان، چرم شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم نقش بسزایی داشتند. در عین حال به علت مسایل شرعی تجارت چرم هایی که توسط غیر مسلمانان تولید می‌شد در دست ارمنیان بود.
چرم خاوران تبریز
چرم خاوران یکی از کارخانه های تولید چرم کشور است. این مجموعه با بهره گیری از آخرین تکنولوژی صنعت چرم دنیا و کادری مجرب شروع به کار کرد. هدف خاوران برای تأمین نیاز داخلی و حضور در بزرگترین بازارهای جهانی است. چرم خاوران در زنجیره تأمین خود از آخرین دانش فنی روز استفاده کرده است. خاوران مرغوب ترین پوست خام و مواد شیمیائی اروپایی را در تولید چرم به کار می برد.
چرم خاوران تولیدکننده چرم سنگین مناسب برای تولید صنایع کیف و کفش،کمربند و مبلمان با تنوع در سایز و رنگ می باشد. خاوران با ترکیبی از عشق، هنر و صنعت، محصولات چرمی را برای جاودانگی نام چرم تبریز به سراسر دنیا صادر می کند. محصولات چرم خاوران به طور عمده به کشورهای آسیائی و اروپائی صادر می گردد. این مجموعه با ظرفیت تولید بالا در کمترین زمان چرمی باکیفیت را تولید و عرضه می کند.

۳- چرم اصفهان

شهر اصفهان نمادی از فرهنگ، اصالت و صنایع دستی های جذابی است که توجه هر فردی را به خود جلب می کند. در این شهر می توان زیبا ترین دست سازه های چرمی و انواع چرم رنگی را تهیه کرد. در این استان کارخانه های تولید کمربند چرم مردانه با طراحی و ایجاد طرح های متفاوت روی آن مشغول به کار هستند. اصفهان یکی از مقاصد تهیه و عرضه ی انوع کمربند و سایر محصولات چرمی به سراسر ایران و فعال در صادرات می باشد. چرم های تولیدی از دباغی های این استان، کیفیت بالایی داشته و برای مقاصد گوناگون استفاده می شوند.
استان اصفهان یکی از قطب های اصلی تولید «چرم شترمرغ» در کشور بوده و ظرفیت تولید آن در این استان بالا است. فروش چرم شترمرغ در بازار اصفهان توسط برخی از شرکت های تولیدی به صورت مستقیم در حال انجام می باشد. واحد های تولیدی چرم شترمرغ در اصفهان از جمله واحد های صنعتی بسیار پیشرفته و مجهز این حوزه هستند. لازم به ذکر است که صنعت تولید چرم از جمله چرم شترمرغ در ایران روز بروز پیشرفت کرده و واحدهای صنعتی زیادی بوجود آمدند. امروزه شرکت های تولید کننده چرم شترمرغ در بسیاری از استان ها از جمله اصفهان در حال فعالیت هستند.

۴- چرم تهران

بحث تولید چرم خام در تهران، بیشتر در چرمشهر ورامین متمرکز بوده و حدود ۳۷% از چرم داخلی را تامین می کند. طبیعی است خود شهر تهران به واسطه وجود فروشگاه ها و مراکز توزیع بزرگ و ارتباط گسترده با کل کشور، در حوزه چرم نیز مطرح است. به لحاظ تامین چرم پرداخته شده، مرکز عرضه و فروش چرم طبیعی خام در تهران این محصول را مستقیماَ و بی واسطه در اختیار متقاضیان قرار می دهد. این مرکز تقریباً در اکثر شهرها یک نمایندگی فروش دارد که سبب شده فروش محصول به نسبت زیادی افزایش یابد. انواع چرم حیوانات را با بهترین کیفیت می توانید در این مرکز پیدا کنید و متناسب با سلیقه و نیاز خود آن را خریداری کنید.
خیابان فردوسی و باغ سپهسالار دو بورس مهم کفش در تهران است. این دو محل، مناسب‌ترین مرکز برای خرید کفش چرمی با قیمت‌های متفاوت است. همین موضوع بهترین دلیل برای انتخاب این دو مکان به عنوان بورس چرم است. باغ سپهسالار در خیابان جمهوری را همه تهرانی‌ها به بورس کیف و کفش زنانه و بچگانه می‌شناسند. کیف مدرسه و اداری و کیف‌های مسافرتی را می‌توانید از خیابان منوچهری هم خریداری کنید. خیابان فردوسی تا چهارراه سعدی (مخبرالدوله سابق) و خیابان انقلاب از میدان فردوسی تا سر خیابان سعدی جنوبی، بورس اصلی پوشاک، کیف و کفش چرم تهران محسوب می‌شود. در واقع هر کسی که چرم مورد اعتماد می‌خواهد، یک راست سراغ این مراکز می‌رود تا بتواند خرید دلخواه خود را داشته باشد.

۵- چرم البرز

در بخش صنعت چرم استان های البرز در سال های اخیر روندی رو به رشد را تجربه کرده است. در واقع این صنعت به دو بخش صنایع دستی چرم و صنعت چرم خام تقسیم می شود. رشد این صنعت در استان البرز اهمیت ویژه ای به آن بخشیده است. این ‎استان دارای بیش از ۴۰ واحد صنعتی فعال در زمینه تولید چرم طبیعی و مصنوعی است.
که بخشی از این محصولات به کشورهای مختلف جهان صادر می شود. استان البرز همچنین در میان استان های مطرح صنعت چرم، موفق به دستیابی به جایگاه چهارمی در کشور شده است.کارخانه چرم البرز در تامین چرم مورد نیاز شرکت های تولیدکننده محصولات چرمی فعالیت دارد. زمینه فعالیت این مجموعه بیشتر تولید انواع چرم مصنوعی با کیفیت بالاست.
کاربرد محصولات چرمی شرکت البرز صنعت چرم، در صنایع تولید خودرو، کیف و کفش و صندل، صنعت پوشاک، صنایع مبلمان سازی, صنایع ورزشی است. ضمن اینکه کاربرد و مصرف حجم عمده ای از چرم های تولیدی این شرکت، در انحصار صنعت مبلمان سازی است. شرکت البرز صنعت چرم دارای تولید هرگونه چرم در رنگ های گوناگون و گسترده است.

۶- چرم مشهد

بحث تولید چرم خراسان، بیشتر در چرمشهر مشهد متمرکز بوده و حدود ۱۷% از چرم کشور را تأمین می کند.
خراسان رضوی از قطب‌های بزرگ و مهم کشور در تولید چرم به شمار می‌رود. تعدادی از واحدهای تولیدی چرم در این صنعت با فعالیت در بازارهای جهانی و داخلی از برندهای شناخته شده در کشور به شمار می آیند. خراسان به عنوان قطب‌های اصلی تولید چرم سبک شناخته شده است. در حال حاضر در کشور ۱۳ واحد صنعتی با ظرفیت تولید ۳۴.۵ میلیون فوت مربع چرم سبک و ۳ میلیون فوت مربع چرم سنگین مشغول به کار هستند.
دو واحد بزرگ صنعتی با نام های شناخته شده در این استان مشغول به فعالیت هستند. این دو برند نامی در سراسر کشور به عرضه ی انواع مصنوعات چرمی پرداخته اند. یکی از واحدها دارای زنجیره تأمین کامل از ابتدا تا پایان (چرم مشهد) و واحد صنعتی دیگر تحت نام چرمیران تولیدکننده محصولات چرمی بوده که در شهرک چرم‌شهر مشغول به فعالیت هستند.

کد آیسیک مرتبط با صنعت فرآوری و تولید چرم طبیعی

کد آیسیک مخفف International Standard Industrial Classification (سیستم بین المللی طبقه بندی استاندارد صنایع) است. کد گذاری به عنوان روش ساده و دقیق برای تعیین هویت کالا، قطعات ، مدارک و اموال ، سالها است که در سطح شرکت هاو زنجیره های تأمین مورد استفاده قرار می گیرد.

کد تعرفه گمرکی مرتبط با صنعت فرآوری و تولید چرم طبیعی

تعرفه یا به عبارت دیگری(TARIFF) یک نوع معیار رقمی و یا عددی می باشد برای شناسی و تعیین جایگاه کالا در ترخیص کالا .
تعرفه گمرکی میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود کالا می باشد.تعرفه گمرکی در بستر تاریخ مبتنی بر سیستم و روش های خاصی از قبیل اداره گمرک،آمار،حمل و نقل،بیمه و غیره طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.

فرآیند تولید چرم

تولید پوست و چرم در ۴ مرحله اتفاق می‌افتد که این موارد شامل موارد زیر هستند. مرحله‌های یک و دو دارای ارزش افزوده، قابلیت خرید و فروش و اشتغال‌زایی و ساخت مستقیم محصولات چرمی هستند. در صورتی که مراحل ۳ و ۴ این مزایا را ندارند.
۱. پوست خام به سالامبور
۲. سالامبور پوست به وت بلو
۳. وت بلو به کراست
۴. کراست به چرم
پوست خام چگونه به چرم تبدیل می‌شود؟
برای تبدیل پوست خام به چرم در فرایند تولید چرم، مراحل زیر می‌بایستی طی شود که یک به یک به توضیح آنها می‌پردازیم.
• نگهداری
• خیسی و شستشو
• آهک دهی
• مو گیر‌ی
• لش زدایی
• برش زدن
• آهک دهی مجدد
• آهک زدایی
• چربی گیر‌ی
• سفیدکاری

۱. مرحله خیس خوردگی و شستشو
پوست‌های نمک سود شده را داخل حوضچه‌هایی که دارای پره یا بالابان (درام) قرار می‌دهند. با قرارگیری جریان آب سرد روی پوست‌های نمک سود شده، نمک در آب حل می‌شود و غلظت نمک در فضای بین الیاف پوست کاهش پیدا می‌کند. حذف نمک از بین الیاف پوست، باعث افزایش فشار اسمزی آب داخل الیاف شده و باعث آب داری دوباره پوست می‌شود.

این عمل نه تنها باعث جذب آب به پوست می‌شود بلکه باعث خروج پروتئین‌های کروی نیز از الیاف کلاژن می‌شود. این پروتئین‌های خروجی حاوی آلبومین خون و پروتئین‌های دیگر محلول در آب هستند. با کاهش نمک آنها مورد شستشو قرار می‌گیرند و خروج پروتئین‌های کروی نیز از الیاف کلاژن را در پی دارد. اگر این پروتئین‌ها میان الیاف پوست باقی بمانند کاهش مرغوبیت چرم مد نظر را در بر خواهد داشت.

۲. آهک دهی
در فرایند تولید چرم و مرحله آهک دهی با اهداف و تاثیرات خاصی اتفاق می‌افتد که به صورت زیر هستند:

• ریشه مو را سست کند.
• پی اچ را بالا ببرد.
• چربی‌های موجود در پوست یا پروتئین‌های زائد را از بین ببرد.
• آهک آبدیده (O2CaOH) این قابلیت را دارد که تا ۱۲.۵ درصد پی اچ محلول را افزایش دهد گرچه در آب مقدار کمی انحلال پذیر است.
• آبکافت و تجزیه تدریجی ساختار پروتئین‌ها از اثرات آهک آبدیده است.
• بسته به نوع پروتئین‌های موجود در پوست آهک آبدیده اثرات متفاوتی روی آنها خواهد داشت.
• پروتئین‌های کروی دارای انحلال پذیری زیادی هستند.
• انحلال کلاژن نیز فقط در مجاورت اسیدها و بازهای قوی و در طولانی مدت اتفاق می‌افتد. این فضا باعث شکستگی مولکول‌های کراتینی مو و حل شدگی آنها می‌شود و سستی مطلوب ریشه مو را در پی دارد، بی آنکه ضرری به کلاژن پوست و در نتیجه به کیفیت چرم وارد شود. این فضا روی مولکول‌های پروتئین‌های الاستین تاثیر می‌گذارد و آن را برای حذف کامل در مرحله آنزیم دهی آماده می‌کند و باعث نابودی کامل پروتئین‌های کروی می‌شود.

۳. لش زدایی
بعد از مرحله آهک دهی به منظور حذف تمامی بافت‌های غیر ضروری، پوست موجود در سطح درونی و بدون موی پوست لش گیر‌ی می‌شود. به وسیله دستگاهی به نام لش بر، بافت ها و زایده های متصل به قسمت گوشتی که به هنگام جدا کردن پوست باقی می‌ماند، از پوست کنار می‌رود. این امر نفوذ بهتر مواد شیمیایی که به پوست داده می‌شود را نتیجه می‌دهد.

۴. مو گیر‌ی
در فرایند تولید چرم و موگیری برای پوست بز و گوسفند، از طریق قرار گیر‌ی محلولی از آهک و سولفید سدیم در قسمت لش پوست صورت می‌گیرد. بعد از قرارگیری محلول، سمت لش باید به طرف داخل باشد. به منظور کاهش زمان مو‌گیری، به‌کارگیری سولفور سدیم تنها توصیه می‌شود. از متیل آمین، آهک، کربنات سدیم و سولفیدات سدیم نیز برای پوست‌های تازه و نمک سود شده استفاده می‌شود.

روش مو زدایی همراه با تجزیه ساختار مو، به منظور موگیر‌ی پوست‌های سنگین (گاو، گوساله و گاومیش و…) استفاده می‌شود. در این روش پوست‌ها را داخل بالابان می‌گذارند و به مقدار کافی سولفید سدیم وسولفیدات سدیم در آب بالابان ریخته می‌شود.

۵. آهک گیر‌ی و آنزیم دهی
در این مرحله می‌بایستی هیدروکسید کلسیم جذب شده در پوست را از آن خارج کرد و پی اچ پوست کاهش یابد. این امر به این خاطر انجام می‌شود که آهک اضافی حذف شود و پی اچ برای مرحله آنزیم دهی تنظیم شود. اسیدهایی مانند اسید هیدروکلریک برای کاهش پی اچ لازم است.
به منظور اینکه آهک به حالت محلول درآمده و راحت از پوست بیرون آید؛ باید تعادل میان مواد مورد استفاده رعایت شود. با آب یا اسید و سولفات آمونیم، پاک‌سازی سطح پوست از موادی که به آن چسبیده‌اند امکان پذیر است. اسید فرمیک، کربنات سدیم و نمک، از جمله مواد شیمیایی هستند که در دباغی کرومی به کار می‌روند. واکنش نمک‌های کروم با الیاف پوست باعث افزایش پایدار پوست در مقابل دمای بالا و حمله باکتری‌ها می‌شود.
چرمی که با این روش حاصل می‌شود، آن گونه که باید باشد نیست و مرغوبیت مورد نظر را نخواهد داشت. از این رو متخصصان ناگزیر مراحل دباغی دوباره که به وسیله کروم یا مواد گیاهی رخ می‌دهد را انجام داده و روغن می دهند و پوست مد نظر را رنگ آمیزی می کنند که چرم با کیفیت خوب حاصل شود.

مواد شیمیایی مصرفی در فرآیند تولید چرم و دباغی
سه دسته مواد شیمیایی مصرفی در فرآیند دباغی وجود دارد:

• مواد معدنی (نمک‌های کروم، آلومینیوم و…)
• مواد گیاهی (عصاره گیاهانی مانند: بلوط، انار و…)
• مواد صنعتی (رزین های فرم آلدئید و…)

شرایط کشور از گذشته تا به امروز در صنعت چرم

متاسفانه این صنعت در سه دهه اخیر مدام نسبت به گذشته رو به افول بوده است که از مهم‌ترین دلایل این افت می‌توان به دو مورد اشاره کرد: اول اینکه مزیت نسبی کشور ما در چرم سبک است، در واقع ما ۵/۵ درصد چرم سبک دنیا را در اختیار داریم که حجم مناسبی است اما حمایت لازم در این خصوص صورت نگرفته است‌ و اما دلیل دوم اینکه در خصوص چرم سنگین تنها نیم‌درصد کل پوست جهان را در اختیار داریم، در مقابل زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری تولید چرم در این خصوص به خوبی انجام شده، ولی واحدها با کمبود مواد اولیه مواجه هستند، در واقع ما آنجا که مزیت در مواد اولیه داریم سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم و برعکس آنجایی که کمبود داریم، سرمایه‌گذاری می‌کنیم.
البته این موضوع به استراتژی صنعت چرم در دهه ۴۰ بازمی‌گردد که قبل از انقلاب به علت امکان ورود پوست خام به کشور و اینکه توجهی به ذبح شرعی وجود نداشت کارخانه‌های بزرگی در خصوص چرم سنگین احداث شدند و زیرساخت‌های قوی از همان زمان در این خصوص شکل گرفت، مانند کارخانجات کفش ملی و بلا و… که تحولی را در این صنعت ایجاد کردند. بنابراین در چرم سنگین با وجود اینکه از نظر مواد اولیه مزیت نداشتیم ولی به دلیل امکان واردات پوست و برنامه‌ریزی درست توانستیم فعالیت‌های چشمگیری در این خصوص داشته باشیم که متعاقب آن این استراتژی در صنعت چرم سبک در اواسط دهه ۵۰ کلید خورد ولی پس از انقلاب ورود چرم سنگین ممنوع شد و بیشتر این واحدها مصادره شدند همچنین واحدهای چرمسازی سبک که در حال راه‌اندازی یا ساخت بودند متوقف یا واگذار شدند که از آن زمان تاکنون صنعت چرم کشور باوجود پتانسیل بالا در تولید محصولات چرمی با ارزش افزوده بالا، ایجاد اشتغال و ارزآوری به‌دلیل عدم‌استراتژی مشخص و عدم‌حمایت از این صنعت طی سالیان گذشته نتوانسته جایگاه واقعی خود را پیدا کند.

ارزیابی وضعیت واحدهای تولیدی چرم

قطب تولید چرم سنگین در کشور استان آذربایجان غربی است‌ که از مجموع حدود ۳۶۰ واحد تولیدی چرم در گذشته امروز‌ نزدیک به ۵۰ الی ۶۰ واحد در چرمشهر تبریز در حال فعالیت هستند. همچنین در چرمشهر ورامین نیز که بیشتر برای ایجاد واحدهای چرم سبک ایجاد شده بود، از ۲۰۰ واحد هدفگذاری شده، ۱۲۰ واحد موافقت اصولی دریافت کردند، اما تعدادی از آنها نیمه‌ساخته رها شده و تعدادی موفق به اخذ پروانه بهره‌برداری شدند و در‌حال‌حاضر تنها حدود ۶۰ واحد در حال فعالیت هستند که از این تعداد حدود ۱۵ تا۲۰ واحد در چرم سنگین و سبک و حدود ۴۰ واحد در تولید سالامبور و وتبلو فعال هستند و مابقی واحد‌ها تعطیل شده اند. یعنی عملا فقط حدود نیمی از کارخانجات که به تولید رسیدند فعال هستند البته در برخی مناطق دیگر مانند مشهد، اصفهان، همدان، لرستان و… هم واحد‌هایی به‌صورت جسته و گریخته فعالیت می‌کنند، اما در مجموع مرکز این صنعت در تبریز و چرمشهر ورامین است.
در خصوص وضعیت دستگاه‌ها قابل توجه است که ما امکانات کافی و لازم (حداقل در پوست سبک) جهت تبدیل به چرم را نداریم؛ از نخستین ملزومات این پروسه دستگاه‌های موردنیاز است که امروز دستگاه‌های واحدهای تولیدی ما مربوط به دهه۵۰ است و به‌دلیل گرانی دستگاه‌ها و عدم حمایت مسئولان از این صنعت، طی سه دهه گذشته امکان خریداری و سفارش برای واحدها به‌وجود نیامده است.

وضعیت تولید، مصرف و صادرات در صنعت چرم

در حال حاضر ۱۷۰ شرکت چرم‌سازی، سالانه ۴ میلیون و ۳۳۴ هزار مترمربع چرم سبک تولید و به بازار عرضه می‌‌کنند که بیشتر این شرکت‌ها وابسته به بخش خصوصی هستند. همچنین ۸۰ شرکت تولید چرم سنگین در حال فعالیت هستند که تولید سالانه آنها به ۹۰ میلیون فوت‌مربع می‌‌رسد.
صنعت چرم با وجود سرمایه‌گذاری‌های بالا در کشور چندان که باید به جایگاه واقعی خود دست نیافته و واحدهای تولیدی تنها با ۴۰ درصد ظرفیت خود کار می‌‌کنند.
سهم ایران از سطح جهانی پوست بز ۶/۱، گوسفند ۵/۳ و گاو ۵/۰درصد است.

شرایط سرمایه گذاری در صنعت چرم

مزیت کشور ما در خصوص چرم سبک است که اگر سرمایه‌گذار تصمیم به شروع داشته باشد باید به این مهم توجه کند، اما به دلیل اینکه پروانه تاسیس بیش از حد نیاز صادر شده و در واقع بازار این صنعت به اشباع رسیده و نزدیک ۱۵سال است که هیچ مجوزی از سوی «مدیریت نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت» برای تاسیس، صادر نمی‌شود، راه ورود به این صنعت مشارکت با سایر واحدهای فعال یا مسکوت است.
به علاوه با توجه به تقاضای کم بازار داخلی سرمایه‌گذاران در این صنعت اگر بخواهند پیشرفت کنند باید روی مبحث صادرات تمرکز کنند و نگاه صادراتی در خصوص چرم سبک داشته باشند.

میزان سرمایه لازم جهت احداث کارخانه چرم

امروز اگر کسی بخواهد یک واحد چرم‌سازی برای روزی حدودا ۲ هزار جلد راه‌اندازی کند و از صفر تا صد مراحل تولید چرم فینیش را انجام دهد مبلغ ۲ میلیون یورو برای راه‌اندازی خط تولید نیاز دارد. این مبلغ به علاوه هزینه خرید زمین و احداث تولیدی و وسایل جانبی و سرمایه در گردش موجب می‌شود این کار نیاز به سرمایه بسیار زیادی داشته باشد که به نظر من با توجه این میزان سرمایه گذاری، سختی کار مشکلات تولید و صنعت در کشور و… توجیه اقتصادی ندارد و تنها راه برون‌رفت از این شرایط تسهیل و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، چرا که سرمایه‌گذار خارجی هم این مبلغ کلان را در دست دارد و هم دانش کافی و سلیقه بازار خارجی را می‌داند. مضاف بر اینکه فقط خط تولید جوابگو نیست، ما نیاز به طرح‌های جدید متناسب با مدروز دنیا و تقاضا داریم.‌ ما باید براساس سفارش تولید کنیم که بتوان بازارهای خارجی را در دست گرفت. می‌توان گفت تا زمانی که بحث مشارکت خارجی در این صنعت اتفاق نیفتد ما در همین شرایط خواهیم ماند و تنها راه رسیدن سریع به این هدف تبدیل شهرک‌های صنعتی تخصصی به مناطق ویژه اقتصادی است.

عمده‌ترین کشور صادرکننده این محصولات به ایران کدام کشور و مقصد اولیه صادرات چرم

کشورهای عمده‌ای که خریدار محصولات ما باشند ایتالیا، چین، پاکستان، هند و ترکیه هستند که مهم‌ترین خریداران سالامبور و وتبلو ایران هستند.
به علاوه رقبای اصلی ما در بازارهای خارجی در صورت تمایل به ورود، همین کشورها هستند.

وضعیت حمایت دولت از  صنعت چرم

متاسفانه توجه و حمایت لازم از این صنعت به‌رغم پتانسیل‌های بالایی که دارد صورت نگرفته است. همچنین عوارض ۵ و۱۰ درصدی که در سال ۹۱ وضع شد چیزی حدود ۳۰ میلیارد تومان به این صنعت آسیب رساند که موجب کاهش ۳۰درصدی صادرات شد، پیشنهاد مشخص ما جهت برون‌رفت از شرایط کنونی ایجاد مسئول مستقل صنعت چرم در وزارتخانه و تبدیل شهرک صنعتی چرمشهر به منطقه ویژه اقتصادی است که جذب سرمایه‌گذار خارجی نزدیک‌ترین مسیر برای دست یافتن به شرایط بهتر در این صنعت است.

مشکلات و چالشهای فراروی صنعت چرم

۱) قوانین اداری
۲) کیفیت نا مناسب محصولات چرمی
۳) سنتی بودن تجهیزات و تکنولوژی تولید در صنعت چرم
۴) نبود تبلیغات در بازاریابی بین المللی برای محصولات چرم و پوست ایران
۵) کم توجهی به ظرفیت های خالی صنعت چرم
۶) عدم حمایت های کافی دولتمردان
۷) صادرات محصولات غیر نهایی
۸) وجود تعرفه ۱۵ – ۴۰ درصدی برای واردات مواد شیمیایی و واسطه ای
۹) نبود استراتژی مدون
۱۰) حجم بالای صادرات پوست به صورت سالامبور

وضعیت واحد های فعال واحد فرآوری و تولید چرم طبیعی

در نمودار زیر تعداد و ظرفیت واحدهای فعال تولید انواع چرم طبیعی در کشور به تفکیک استان آمده است .

جدول واحد های فعال واحد فرآوری و تولید چرم طبیعی

در جدول زیر تعداد و ظرفیت واحدهای فعال تولید انواع چرم طبیعی در کشور به تفکیک استان آمده است .

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح فرآوری و تولید چرم طبیعی

ظرفیت تولید سالیانه : ۳۵۰۰۰ مترمربع
نرخ برابری دلار : ۲۸۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۵۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۱۷۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز :۳۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۱.۹ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۱۲.۶ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی : ۴۱ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: